WikiWoordenboek:Hoe u mee kunt doen

Wat is WikiWoordenboek?

Er bestaan vele manieren om op een aangename wijze een nuttige bijdrage tot het WikiWoordenboek te leveren. We zijn in de eerste plaats een Nederlandstalig woordenboek en hebben nog behoefte aan veel 'gewone' woorden uit onze eigen taal, bij voorkeur met een goede definitie en een voorbeeld. Hoeveel er nog ontbreekt is hier goed te zien.

We zijn echter ook een tak van een wereldwijd project: een meertalig woordenboek dat hopelijk ooit alle woorden in alle talen kan weergeven. Wij zijn de tak die het Nederlands als voertaal heeft. We zijn dus ook een Engels-Nederlands of een Papiaments-Nederlands of Vietnamees-Nederlands woordenboek.

Uiteraard is dat meertalige idee erg ambitieus. Laten we er in alle bescheidenheid aan toevoegen dat we een meertalig woordenboek in wording zijn (de wiki-ervaring leert echter dat u beter nooit nooit kunt zeggen!).

Dit betekent al met al dat bijvoorbeeld ook vaktaal, een stel vertalingen of een bijdrage uit een andere taal van harte welkom zijn. Een heel belangrijk voordeel van het het wikisysteem is namelijk dat we ons geen zorgen hoeven te maken dat het boek te dik wordt. In het papieren tijdperk dwong dat mensen vaak ertoe zich te beperken tot die woorden die het vaakst voorkwamen. Er werd dan heel veel tijd verdaan met het bepalen van woordfrequenties en vaktaal kwam er dan vaak bekaaid vanaf. Hoewel we graag zien dat frequente woorden ook beschreven worden, -en er staan er nog heel veel rood!-, is er gelukkig geen reden (en dus ook geen excuus) meer voor dit soort van kieskeurigheid (lees: discriminatie). Ook weinig courante woorden zijn dus welkom, ook al leidt dat ertoe dat zij hier wat eerder komen te staan dan de meer frequente.

Iets dergelijks geldt voor vreemde talen. Papieren woordenboeken zijn in de regel beperkt tot twee talen, bijvoorbeeld Engels-Nederlands en meestal komen dan alleen de 'belangrijkste' vreemde talen aan bod. 'Onbelangrijke' talen (en hun sprekers) zoals Maori of Fries kwamen er dan bekaaid vanaf. Opnieuw geldt dat deze beperking uit het papieren tijdperk technologisch is komen te vervallen en we kunnen hier naar hartelust vertalingen naar vele andere talen invoeren. Het woord water is een goed voorbeeld.

Een goede Nederlandse beschrijving of vertaling van een vreemd woord of een goede weergave van hoe het verbogen, vervoegd of uitgesproken wordt, is ons daarmee ook veel waard.

Wie zijn de gebruikers?

Wie kan er mee doen? Iedereen in de hele wereld (dus niet alleen Nederland en België) die het Nederlands voldoende beheerst om een zinnige bijdrage te leveren. Afhankelijk van wat die bijdrage is, kan die taalbeheersing dus best beperkt zijn. We zien hier regelmatig gebruikers die Koerdisch of Roemeens als moedertaal hebben en nauwelijks Nederlands spreken. Deze kunnen echter toch nuttige bijdragen leveren.

Naast de actieve gebruikers die hier inhoud bijdragen zijn er natuurlijk de lezers van wat hier geschreven wordt. Ook zij zijn van de hele wereld. Het kan een Vlaamse scholier zijn die wat opzoekt, maar net zo goed iemand in Japan die Nederlands wil leren of iemand van het Russische WikiWoordenboek die een woord wil overnemen. Het is een goede zaak dit bij het schrijven in het achterhoofd te houden. U bent hier echt in het werelddorp, zij het in de hoek die Nederlands spreekt.

Hoe dragen gebruikers zoal bij?

Dat hangt sterk af van uw kennis, uw vaardigheden en vooral ook van wat u leuk vindt. Hieronder staan een aantal voorbeelden, mogelijkheden en suggesties. Ze zijn niet zo zeer bedoeld om u op te dragen wat u doen moet, maar meer om een idee te geven hoe gevarieerd uw bijdrage wel kan zijn. Er is werkelijk voor ieder wat wils!

Nieuwe woorden toevoegen

1. U kunt u bijvoorbeeld laten inspireren door een bestaande pagina. Als u er een rode link op aantreft, kunt u die aanklikken en een nieuw lemma beginnen.
2. Zoek eens een woord op via de zoekfunctie. Als het er nog niet is, kunt u het aanmaken. Controleer wel eerst even of u niet de verkeerde spelling gebruikt (daarbij inbegrepen het feit dat dit woordenboek hoofdlettergevoelig is)
3. Gebruik de Willekeurig artikel-link eens een paar keren en laat u inspireren door wat er opduikt.
4. Op het gebruikersportaal staan een aantal lijsten met woorden waarvan er vele nog ingevuld moeten worden. Of leg op uw gebruikerspagina een eigen lijst aan, bijvoorbeeld uit uw vakgebied. Dit soort lijsten zijn niet bedoeld om bij te houden wat er al is (daarvoor hebben we categorieën) en behoren te eniger tijd opgeheven te worden als alles blauw geworden is.
5. Is uw bijdrage specialistisch? Vaktaal? Ook zeer welkom, maar geef hier even aan om welk vakgebied het gaat.

Bestaande lemma's uitbreiden

Veel bestaande pagina's bevatten maar beperkte informatie. Voeg eens een ontbrekende definitie, voorbeeld, aanhaling of afgeleid woord toe of een homoniem of antoniem. Er zijn echter voor dit soort zaken wel standaardkoppen in de vorm van sjablonen (een aantal ervan verschijnt als blauwe {{-sjablonen-}} onder de pagina als u op wijzig klikt). Snuffel eerst even rond om te kijken hoe het hoort. Niet dat het een ramp is als u het een keertje verkeerd doet. Uw medegebruikers zullen dat in de regel wel rechtzetten. Of ze dat ook blijven doen is natuurlijk een andere zaak. Voor nieuwe Nederlandse woorden is er ook een stramien met alle koppen dat u op de pagina kunt plakken. Zie hiervoor WikiWoordenboek:Stramien.

Toevoegen van voorbeelden bij de betekenis van een woord

De betekenis van een woord is bepaald door de taalgebruikers. Een woordenboek is slechts een beschrijving van hoe de taal gebruikt wordt. Voorbeelden vormen dus de basis voor het maken van een woordenboek en kunnen verhelderend zijn bij het gebruik van een woordenboek.

Voorbeelden kun je onder de betekenis van een woord zetten met het volgende sjabloon:

# Betekenis van het woord
{{bijv-1|De voobeeldzin  <ref> {{Aut | schrijver achternaam, voornaam}} ''Titel van het boek'' vertaald door de Vertaler jaartal {{ISBN | code ISBN }} pagina ***** </ref>}}
# Volgende betekenis van het woord

{{ref}}

In de voorbeeldzin maken we het trefwoord vet door er twee maal drie ' omheen te zetten. Onderaan de pagina moet éénmaal het ref sjabloon geplaatst worden.

Vertalingen

Vaak hebben de anderstalige zusterprojecten al vertalingen van een woord dat hier nog ontbreekt. U kunt vaak via de interwiki-links naar een anderstalig WikiWoordenboek (Engels: Wiktionary) gaan en de vertalingen ervan overnemen. Sommige WikiWoordenboeken gebruiken dezelfde taalsjablonen als wij (deze mogen overgenomen omdat andere WikiWoordenboeken eveneens van de GNU-licentie voor vrije documentatie gebruikmaken).

Bijdragen in andere talen

Spreekt u een mondje Ainoe of Sranan? Dan is uw bijzondere kennis van harte welkom! Of bent u bezig Tsjechisch te leren? Dan is het aanmaken van lemma's voor woorden in die taal wellicht een goede oefening voor u en een verrijking van ons woordenboek. Het formaat is een beetje anders: u hoeft alleen maar een vertaling in het Nederlands te geven, maar een goede weergave van verbuiging, vervoeging of de uitspraak is zeer wenselijk.

Verbuigingen, vervoegingen

Veel werkwoorden, zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden zijn nog niet voorzien van een vervoegings- of verbuigingstabel. Neem eens zo'n tabel over van een woord dat die al wel heeft en pas die aan.

Verbeteringen van andermans fouten

We doen allemaal ons best, maar waar gehakt wordt vallen spaanders. Typ- en spelfouten kunnen zo verbeterd worden, andere zaken vereisen misschien eerst wat uitleg of overleg.

Categorieën

Een aantal rubrieken wordt automatisch aangebracht door bijvoorbeeld de hoofdtaalsjablonen, maar sommige vereisen handmatige toevoeging. Ga eerst even wel na wat er al bestaat op dit gebied. Zoek een ander voorbeeld. Categorieën kunnen ook een bron van inspiratie zijn. Bekijk ze eens en kijk wat er nog ontbreekt.

Etymologie

Het zou natuurlijk mooi zijn als we van ieder woord de geschiedenis en herkomst konden vermelden. Dit vereist echter wel gevorderde kennis. Er is in het publieke domein wel informatie vrij beschikbaar zie hier maar die is wellicht tamelijk achterhaald.

Woorden vanuit andere wiktionaries

Er zijn veel woorden waarover al wel informatie is op onze zusterwoordenboeken, maar niet hier. Het Indonesische WikiWoordenboek heeft bijvoorbeeld Nederlandse woorden die hier nog ontbreken.

Woorden vanuit Wikipedia

Veel specialistische woorden zijn al beschreven op ons zusterproject Wikipedia. U kunt daar op hun pagina een wikt-sjabloon aanbrengen dat een pagina hier aanmaakt. Neem de definitie van Wikipedia (in de eerste zinnen van de aanhef) over en pas haar een beetje aan en u heeft weer een nieuwe pagina! Vaak kunt u ook uit de interwiki-links onderaan de Wikipedia-pagina een heel stel vertalingen destilleren. U moet wel oppassen dat daar vaak wel hoofdletters en nadere verduidelijkingen in voorkomen, een woord als olifant kan best als [[en:Elephant (mammal)]] staan en hier wordt dat dan *{{eng}}: {{trad|en|elephant}}. U kunt vaak zoek- en vervangfuncties (bijvoorbeeld in Wordpad of iets dergelijks) gebruiken om alle haakjes in accolades te veranderen. Als u leentjebuur bij Wikipedia speelt, zet dan even een {{info}}-verbinding naar hun pagina onder aan die van u.

Uitspraak

Er gaat natuurlijk niets boven het gesproken woord, vooral als u bedenkt dat de lezer misschien nog maar net begonnen is Nederlands te leren. Neem eens uw eigen stemgeluid op en upload het als een .ogg-bestand. Dit kunt u doen met het gratis programma Audacity. Als u kennis van fonetisch schrift (IPA) heeft, kunt u uw uitspraak in dit alfabet weergeven.

Afkortingen

In iedere taal worden algemeen gangbare afkortingen gebruikt zoals z.o.z. of enz.. Ook deze informatie is van harte welkom. Zorg er echter wel voor dat de afkorting algemeen gangbaar is. We zijn een woordenboek dat beschrijft, niet een proeftuin voor het uitleven van de creativiteit des schrijvers of een medium voor het in omloop brengen van neologismen (dat laatste hoort meer op een blog of in een roman thuis).

Modewoorden, beladen woorden

In iedere tijd worden nieuwe woorden geschapen. Veel daarvan sterft na verloop van tijd weer uit. Wie zegt er nog dat iets mieters is? Zullen woorden als gaaf en cool tot hetzelfde lot beschoren zijn? De tijd zal het leren. Op zich is er weinig op tegen om dit soort woorden op te nemen, maar het verdient wel aanbeveling aan te geven dat het vooralsnog om een modewoord gaat of uit welk tijdperk het stamt. Iets dergelijks geldt ook voor scheldwoorden, schuttingwoorden enzovoorts. Een taal - en dus ook een woordenboek - is nu eenmaal niet volledig zonder dit soort woorden. We zetten er echter in de regel wel een sjabloon met een waarschuwing en een uitleg bij. We willen immers onze lezers niet beledigen of afschrikken!

Zuid- of Noord-Nederlands

Het Nederlands is een taal met een heel grote verspreiding, en (inter)lokale invloeden. Het (verre!) zuiden en het noorden (en het westen en oosten) hebben zich apart ontwikkeld. Woorden uit andere regio's zijn niet gekend in andere streken. Het is belangrijk dat we een inventaris aanmaken van alle gekende woorden met een indicatie in hoeverre de woorden gekend zijn.

Internationaal actief zijn

Als onze zusterprojecten met een andere voertaal een bepaald woord ook in hun bestand hebben, wordt er (vaak via bots) een link aangelegd naar dat lemma. Volg die link eens en kijk of alles klopt. Mogelijk komt u er ook informatie tegen die hier van nut kan zijn. Wees echter wel beleefd en respecteer de plaatselijke gebruiken en conventies.

Een fotootje toevoegen

Het is heel tof als een foto 1000 woorden zou kunnen vervangen (of op zijn minst verduidelijken). Het blijft de bedoeling om woorden te beschrijven maar een foto kan voor niet-Nederlandstaligen de betekenis van een woord onmiddellijk duidelijk maken.

Overige zaken

Zoals gezegd: hierboven staan alleen een aantal suggesties en voorbeelden weergegeven. De lijst is ongetwijfeld niet volledig. Daarom nogmaals: uw ideeën zijn van harte welkom. Mogelijk dat u ze met uw medegebruikers bespreekt, ofwel op de overlegpagina die bij deze pagina hoort, ofwel in de kroeg. Dat vergemakkelijkt een aantal zaken, bijvoorbeeld het aanpassen of toevoegen van sjablonen, de keus van een opmaak van de pagina enzovoort.

Dingen die niet zo welkom zijn

Er zijn natuurlijk ook zaken die uw medegebruikers niet zo op prijs zullen stellen of die gewoon niet aanvaard kunnen worden. Voorbeelden daarvan zijn:

1. reclame maken;
2. auteursrechten overtreden (bijvoorbeeld door afbeeldingen up te loaden waar auteursrecht op rust);
3. moedwillig vandalisme plegen;
4. verhandelingen opnemen die eerder in een boek of een encyclopedie thuishoren: daarvoor zijn namelijk Wikipedia en Wikibooks in het leven geroepen; het gaat hier zuiver om het verschijnsel menselijke taal in al zijn verscheidenheid.

We beschrijven de talen der aarde zoals ze zijn (of geweest zijn). Dit betekent:

1. dat creatief taalgebruik moet worden voorkomen; het in omloop brengen van een nieuw woord of begrip is een schone zaak, maar eerder iets voor uw eigen blog of roman, niet zo zeer voor WikiWoordenboek;
2. dat de betekenis van een woord moet worden omschreven, niet gewijzigd; misschien zou u liever willen dat een woord op een andere manier wordt gebruikt dan het door de sprekers wordt gedaan; dit is evenwel niet de plaats om de definitie aan uw denkbeelden aan te passen.