Overleg:hybride

Afleidingen bij zelfstandig of bijvoeglijk naamwoord

@Dovaere, omdat "hybride" zowel een zelfstandig als een bijvoeglijk naamwoord is, is bij samenstellingen niet direct duidelijk van welk van beide die zijn afgeleid. Het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands lijkt in zijn omschrijving uit te gaan van het zelfstandig naamwoord. Naar betekenis lijkt "hybride" op "bastaard" en dat wordt ook gewoon als eerste lid van samenstellingen gebruikt. De redenering dat het eerste lid van een samenstelling op een bezitsrelatie duidt, gaat niet altijd op. Een "bastaardzoon" is geen "zoon van een bastaard", maar een "zoon die een bastaard is". Ook het ANW kiest er bij de samenstellingen met "hybride" als eerste lid stelselmatig voor om die als zelfstandig naamwoord op te vatten. Is er een betrouwbare bron die zegt dat het een bijvoeglijk naamwoord moet zijn? MarcoSwart (overleg) 15 mrt 2022 10:36 (CET)

Nee, ik heb geen betrouwbare bron, maar wel mijn taalgevoel dat vindt dat bn + zn de normale gang van zaken is in het Nederlands, en dat het kunstmatig is om "hybride fiets" (verplicht?) aan elkaar te schrijven omdat hybride toevallig ook nog een zelfstandig naamwoord is.

Woorden als "bastaard" beschouw ik als een uitzondering omdat die niet als bijvoeglijk naamwoord gebruikt worden, en daar moeten de regels om het Nederlands te beschrijven wat flexibel opgerekt worden.

Ook in andere talen wordt het in hybrid vehicle, véhicule hybride... opgevat als een bn.

Mijn taalgevoel is dat van een Vlaming.

Een vraagje: spreken mensen in het noorden "hybridefiets" uit met één klemtoon op de tweede lettergreep, alsof het een samenstelling zn+zn is? Of spreken ze het uit als "hybride fiets" met twee klemtonen (op de tweede lettergreep en of "fiets", alsof het een bn + zn is, zoals ik normaal vind? Dovaere (overleg) 15 mrt 2022 11:36 (CET)

Al die andere combinaties met hybride, zullen jullie die dan ook als samenstelling zn+zn gaan opvatten?

Dan moet Van Dale ook woorden gaan opnemen als "hybrideoorlogsvoering", "hybrideredenering"...

Dat gaat mij veel te ver. Dovaere (overleg) 15 mrt 2022 11:54 (CET)

Een probleem dat ik heb met het opnemen van samenstellingen als deze in een woordenboek, is dat het wordt opgevat als norm. In de zin van: "hybridefiets" staat in het woordenboek, dus alle gebruik van "hybride fiets" is voortaan verboden.

Ik vind dat de termen "hybride fiets" en "hybride auto" (met spatie) evengoed in Wiktionary mogen komen, om te tonen aan de gebruikers dat het gebruik als bijvoeglijk naamwoord + zelfstandig naamwoord, zoals normaal is in het Nederlands, nog altijd toegelaten is. Dovaere (overleg) 15 mrt 2022 12:08 (CET)

In mijn waarneming komen "hybride fiets" en "hybridefiets" naast elkaar voor. Er is een hoorbaar verschil in uitspraak: bij de tweede vorm krijgt -fiets alleen nog een nevenklemtoon: De Superzoef is geen echt hybride fiets, maar de Hyperwiel is een echte hybridefiets. Ik kan van beide vormen voorbeelden in zowel Nederland als Vlaanderen vinden. Het ontstaan van zo'n samenstelling is een feitelijke ontwikkeling in het taalgebruik, dat de genoemde bronnen vaststellen, het wil niet zeggen dat de woordgroep niet (meer) voorkomt of onjuist zou zijn. En het betekent zeker niet dat daarmee bij andere combinaties dezelfde ontwikkeling is aangetoond. Om prosodische redenen lijkt die me bij de genoemde voorbeelden ook minder waarschijnlijk.

WikiWoordenboek probeert zoveel mogelijk informatie te geven op basis van controleerbare bronnen of desnoods feitelijke vindplaatsen. Het taalgevoel van de bewerkers is een belangrijk hulpmiddel bij het opsporen van die bronnen en vindplaatsen, maar het kan ze niet vervangen. De suggestie om ook voorbeelden van de woordgroepen te laten zien lijkt me prima. Ik vermoed dat er ook een subtiel verschil in betekenis tussen de woordgroep en de samenstelling is: als de spreker het een gewone categorie vindt, wordt de samenstelling gebruikt, maar wanneer er reden is om het aparte karakter van de categorie te benadrukken, wordt de woordgroep gebruikt. MarcoSwart (overleg) 15 mrt 2022 13:50 (CET)

"Ik kan van beide vormen voorbeelden in zowel Nederland als Vlaanderen vinden"

Een vraagje: kijk je naar het spontane gebruik of enkel het door spellingscontrole gecorrigeerde gebruik in krantenartikels?

Als je een telling doet met Google, vindt die 155.000 maal "hybride fiets" (aanhalingstekens, dus vlak na elkaar", 33.000 maal "hybridefiets", waarbij die laatste sites bij die laatste ook niet zo zeker zijn van het aan elkaar schrijven, want ze schrijven het even verderop toch weer als "hybride fiets".

Bij "hybrideauto" is het nog erger: 14.000 maal, tegenover 196.000 maal "hybride auto". Bij die eerste zoekterm vind ik op de eerste plaats de site "hybrideauto.eu" waarvan de url dus aan elkaar geschreven is maar in de titel zelf "hybride auto" weer van elkaar. Op de tweede plaats Wikipedia, waar inderdaad een woordenboekfanaat (terecht) in de tekst vermeld heeft dat de schrijfwijze aan elkaar ook mag, op de derde plaats Algemeen Nederlands Woordenboek en op de vierde plaats Onze Taal. Op plaats vijf ensie.nl en op plaats acht onze goede vriend vandale.nl

Als dit soort sites boven komen drijven in de top tien, wijst dat er sterk op dat weinigen in het Nederlandse taalgebied dit spontaan aan elkaar schrijven, met uitzondering van krantenredacties en andere officiële kanalen. Die gebruiken wellicht spellingscontrole die zegt: Van Dale kent alleen "aan elkaar schrijven", dus MOET het aan elkaar.

Ik heb sterk de indruk dat (althans in Vlaanderen) het aan elkaar schrijven enkel gestuurd wordt door wat in Van Dale staat, "en dus juist is".

En dat terwijl het niet de bedoeling zou mogen zijn van een woordenboek om een taal in een bepaalde richting te duwen.

Maar goed, eigenlijk zijn we het grotendeels eens. Dovaere (overleg) 15 mrt 2022 20:31 (CET)

Het zou wat paradoxaal zijn als wij vindplaatsen voor schrijfwijzen gaan afwijzen met de reden dat er mogelijk gebruik is gemaakt van spellingcontrole terwijl we wel de eis stellen dat het om verzorgd Nederlands moet gaan. Mijn eigen spellingcontrole dwingt trouwens geen aaneenschrijving af. De bedoeling van een woordenboek is om uitsluitsel te geven over vormen die je kan gebruiken binnen de officiële spelling. Daar zitten genoeg vormen bij die ik persoonlijk nooit zou gebruiken en er zijn nog veel meer vormen die ik wel gebruik, maar die de woordenboeken niet zullen halen. In sommige gevallen is eenvormigheid nodig om met een groot aantal mensen doelmatig te kunnen werken (examens, Wikipedia). Maar daarbuiten zijn we allemaal net zo vrij als Bilderdijk, Douwes Dekker, Gezelle en Streuvels om onze eigen vorm te kiezen. Helaas vereist dat een serieuze inspanning die aanzienlijk groter is dan het gebruik van de spellingcontrole. Maar de voorkeur voor de gemakkelijke weg kunnen we bezwaarlijk de woordenboekenmakers verwijten. MarcoSwart (overleg) 16 mrt 2022 10:57 (CET)