kaltstellen

Nederlands

Uitspraak

• er zijn twee uitspraakvarianten, met een verschillende vervoeging:
  • Geluid:  kaltstellen (vernederlandst)    (hulp, bestand)
    • IPA: / ˈkɑltstɛlə(n) / (3 lettergrepen)
  • Geluid:  kaltstellen (oorspronkelijk)    (hulp, bestand)
    • IPA: / ˈkɑltʃtɛlə(n) / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

• kalt·stel·len

Woordherkomst en -opbouw

• van Duits  kaltstellen ww  , voor het eerst aangetroffen in 1916 (in een Duitse politieke context), zie hieronder.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
kaltstellen /ˈkɑltstɛlə(n)/	stelde kalt /ˈstɛldə kɑlt/	kaltgesteld /ˈkɑltxəˌstɛlt/
zwak -d	volledig	vernederlandst

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
kaltstellen /ˈkɑltʃtɛlə(n)/	stellte kalt /ˈʃtɛltə kɑlt/	kaltgestellt /ˈkɑltɡəʃtɛlt/
zwak -t	volledig	oorspronkelijk

Werkwoord

kaltstellen

1. (politiek), overgankelijk monddood maken, m.n. de (politieke of culturele) invloed van iemand verminderen dan wel elimineren

   • De krant wilde de man met ongemakkelijke standpunten kaltstellen. 

   ▸ ⧖ Eerst tien jaren later is de brief van 10 December 1858 aan Malwine bekend geworden, n.l. in Hesekiel's ‘Buch vom Grafen Bismarck (1868)’, maar de spraakmakende gemeente in Duitschland heeft er toen ook terstond de hand op gelegd. Kaltstellen doet men iemand, als men hem tijdelijk of voorgoed uit zijn kring van politieken invloed verwijdert en aldus machteloos maakt.

Gangbaarheid

• Het woord kaltstellen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

Duits

Uitspraak

• IPA: / ˈkaltˌʃtɛlən /

Woordherkomst en -opbouw

• samenstelling van  kalt  en  stellen 

stamtijd
infinitief	verleden tijd	voltooid deelwoord
kaltstehen	stellte kalt	kaltgestellt
	volledig

Werkwoord

kaltstellen

1. iets naar een koelere plek brengen
2. (figuurlijk) (informeel) de invloed van iemand verminderen, monddood maken, "kaltstellen"