WikiWoordenboek:Bijvoeglijk naamwoord: verschil tussen versies

 

==Vormen in het Nederlands==

 

 

De onverbogen vorm wordt gebruikt als [[WikiWoordenboek:Naamwoordelijk deel|predicaat]]:

*Het huis is '''mooi'''.

*Dat zijn hele '''mooie'''.

Alleen indien het woord naar personen verwijst krijgt het een -n in het meervoud

 

De partitiefvorm op -s wordt alleen aangetroffen na woorden als ''veel'', ''niets'', ''iets'', ''wat'' enz.:

 

===Trappen van vergelijking===

====Stellende trap====

De stellende trap heeft de standaardvorm van het bijvoeglijk naamwoord, zonder uitgang; voor een verbogen vorm komt daar de uitgang -e achter, voor de partitief een -s.

 

De stellende trap wordt gebruikt om aan te geven dat twee verschillende dingen in één opzicht hetzelfde zijn. Deze vergelijkingen gebruiken eerst de bijwoorden "net zo" of "even", gevolgd door het bijvoeglijk naamwoord en het voegwoord "als".

In zinnen zonder "als" duidt "even" op een onderlinge vergelijking en "net zo" op een gezamenlijke vergelijking met een derde ding.

 

In gangbare vergelijkingen wordt "net zo" verkort tot "zo" of zelfs weggelaten.

 

====Vergrotende trap====

De vergrotende trap wordt gevormd met de uitgang -er.

Met het oog op de uitspraak kent deze regel een paar aanpassingen:

#Als het woord eindigt op -r, wordt er een -d- tussengevoegd.

#Als het woord eindigt op een enkele medeklinker, voorafgegaan door een enkele, korte klinker, wordt die medeklinker verdubbeld.

#Als het woord eindigt op een enkele medeklinker, voorafgegaan door een dubbele klinker, wordt dat een enkele klinker

#Als het woord eindigt op een onbeklemtoonde -e ("sjwa"), blijft van de uitgang alleen -r over

Daarnaast zijn er woorden met een onregelmatig gevormde vergrotende trap.

 

Sommige bijvoeglijke naamwoorden kennen geen vergrotende trap, omdat de uitspraak lastig is.

Bijvoeglijke naamwoorden die nog als (on-)voltooid deelwoord van een werkwoord worden gezien kennen geen vergrotende trap.

Sommige bijvoeglijke naamwoorden kennen geen vergrotende trap, omdat de uitgedrukte eigenschap alleen maar wel of niet aanwezig kan zijn.

Dit geldt ook voor stofnamen:

 

De vergrotende trap kent net als de stellende een onverbogen, een verbogen en een partitieve vorm.

Bij vergelijkingen met behulp van een vergrotende trap wordt in traditioneel verzorgd taalgebruik het voegwoord "dan" gebruikt,

Het gebruik van "als" in plaats van "dan" komt zoveel voor, dat die in hedendaagse woordenboeken een plaats heeft gekregen.

 

Een andere manier om de overtreffende trap uit te drukken is met het bijwoord "meer".

 

====Overtreffende trap====

De overtreffende trap wordt gevormd met de uitgang -st.

Als het woord op een sisklank eindigt (-s, -sch), blijft van de uitgang alleen -t over.

Als het woord eindigt met -st, -sd of -sk, wordt de uitgang -st niet gebruikt. In deze gevallen wordt de overtreffende trap omschreven met "meest".

Ook voor woorden die eindigen op -s of -sch krijgt het gebruik van "meest" dikwijls de voorkeur.

 

De overtreffende trap wordt altijd voorafgegaan door "de", "het" of een bezittelijk voornaamwoord.

 

 

De overtreffende kent geen partitief, maar alleen een onverbogen en een verbogen vorm.

 

 

De overtreffende trap wordt op twee manieren gebruikt:

1. om de hoogste graad van een eigenschap aan te geven

2. om te benadrukken dat een eigenschap in hoge mate aanwezig is

 

====Verheffende trap====

Bij woorden die een overtreffende trap kennen, bestaat ook nog een vorm met het voorvoegsel "aller-". Omdat dit voorvoegsel nog herkenbaar is als de oude genitief meervoud van "al", is er hier naar ''vorm'' geen trap van vergelijking, maar naar ''inhoud'' wordt wel de term "verheffende trap" of "elatief" gebruikt.

 

Deze vorm kan bij sommige woorden twee betekenissen hebben, die door een verschil in klemtoon worden aangegeven:

In de eerste betekenis komt in het spraakgebruik nog een verdubbeling van het voorvoegsel voor om het overtreffende karakter nog verder te benadrukken:

 

====Overmatige trap====

Sommige talen, bijvoorbeeld het Javaans, kennen een vorm die "overmatige trap" of "excessief" heet. In het Nederlands zetten we dan het bijwoord "te" ervoor:

 

===Predicaatswoorden===

===Stofadjectieven===

Deze naamwoorden drukken een materiaal uit waaruit iets bestaat, zoals [[ijzeren]] of [[papieren]]. Zij hebben ook maar een vorm in de regel met een uitgang -en en worden alleen attributief gebruikt. Als predicaat wordt gewoonlijk een omschrijving met het voorzetsel ''van'' gebruikt:

 

==Andere talen==