WikiWoordenboek

WikiWoordenboek:v/m

Bij veel Nederlandse zelfstandige naamwoorden met het lidwoord de is al eeuwenlang het onderscheid tussen het mannelijk en vrouwelijk woordgeslacht geleidelijk aan het verdwijnen. In het taalgebruik is dat merkbaar doordat naar woorden die ooit vrouwelijk woordgeslacht hadden wordt verwezen met zijn of hem in plaats van haar, ook in gevallen waarin ze niet duidelijk betrekking hebben op een vrouwelijk wezen. Dit proces wordt wel masculinisering genoemd.

Hiernaast bestaat ook een verschijnsel dat bij het verwijzen naar mensen of wezens die duidelijk biologisch geslacht kennen, dit geslacht bepalend is voor het voornaamwoord dat gebruikt wordt, ongeacht het woordgeslacht. Dit doet zich ook voor bij woorden met onzijdig woordgeslacht. Deze pagina gaat niet over dat verschijnsel. Meer informatie over woordgeslacht is te vinden op deze pagina.

Dimensies van masculinisering bewerken

Deze verandering verloopt traag en niet eenvormig. Hierbij spelen twee dimensies een rol: de regio en het taalregister.

Regio bewerken

In het Hollands was bij veel woorden het onderscheid tussen mannelijk en vrouwelijk al verdwenen, maar in andere streektalen bleef of blijft het stelsel met drie woordgeslachten (mannelijk, vrouwelijk en onzijdig) voortbestaan. In Nederland maakt de overheersende invloed van het Hollands dat de overgang naar mannelijke vormen veel verder is voortgeschreden dan in Vlaanderen.

Taalregister bewerken

De taalkundigen die vanaf de 17e eeuw werkten aan de grammatica voor het Standaardnederlands gingen uit van de drie woordgeslachten en vatten de masculinisering op als een vorm van achteruitgang. Daardoor werd in het taalonderwijs vaak veel aandacht besteed aan het "juiste" woordgeslacht. Omdat het woordgeslacht vaak niet uit regels is af te leiden, ontstond er een markt voor woordenlijsten met (alleen) deze informatie. In schrijftaal en formele spreektaal blijft het onderscheid tussen mannelijke en vrouwelijke woorden meer bestaan dan in de spreektaal.

Markering woordgeslacht bewerken

Wie alleen het hedendaagse spraakgebruik in Nederland wil weergeven heeft genoeg aan een tweedeling in de-woorden en het-woorden en kan binnen de eerstgenoemde categorie bij een beperkt groep aangeven dat er naar verwezen wordt met "haar".

Voor een woordenboek dat de lezer ook wil informeren over het Nederlands in België, in voorgaande eeuwen of in formelere situaties is het van belang een duidelijk verschil te maken tussen woorden die altijd al mannelijk waren en woorden die in het spraakgebruik door masculinisering zijn geworden.

Andere publicaties bewerken

De officiële Woordenlijst Nederlandse taal markeerde deze woorden in haar edities vanaf 1954 tot 2015 met v.(m.). Van Dale's Groot Woordenboek van de Nederlandse Taal gebruikt deze markering (of een typografische variant ervan) vanaf 1961. Die is ook in Koenen Woordenboek Nederlands en Verschueren Groot encyclopedisch woordenboek terug te vinden.

De gedrukte Woordenlijst Nederlandse taal uit 2015 gebruikt een systeem waarbij deze woorden alleen nog het lidwoord de krijgen, en uit het ontbreken van m. of v. kan worden afgeleid dat het om een gemasculiniseerd woord gaan. Andere gidsen voor hedendaagse taalgebruikers hebben dit voorbeeld gevolgd. Op woordenlijst.org wordt in deze gevallen de markering m/v gebruikt. Voor publicaties die zich uitdrukkelijk op het actuele Nederlands richten, is deze keus verdedigbaar. Voor een woordenboek dat het Nederlands over een langere periode beschrijft, lijkt de eerdere markering geschikter.

WikiWoordenboek bewerken

In WikiWoordenboek gebruiken we {{f}} / {{m}}: v / m. Dit sluit goed aan bij meerdere betrouwbare bronnen en ons doel om al het Nederlands te beschrijven dat onder de taalcode nld valt. Het wijkt ook minder af van de markering die we in andere talen gebruiken.

Deze markering maakt het ook goed mogelijk om het onderscheid te maken met twee andere verschijnselen.

1. Er zijn een klein aantal woorden die altijd zowel mannelijk als vrouwelijk woordgeslacht hebben gekend, maar waarvan de vrouwelijke vorm gangbaarder is. Dit kan met {{f}} en {{m}}: v en m worden aangegeven.
2. Scandinavische talen kennen puur gemeenslachtige woorden als tegenhanger van de onzijdige woorden. Daarvoor hebben we de code {{c}}: g.

Meer informatie bewerken

Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=WikiWoordenboek:v/m&oldid=4610149"